Gırtlağın hemen altında, soluk borusunun sağında ve solunda yer alan iki parçalı bir bezdir. Hem salgılama hem de depolama vazifesi yapar. Bezde depolanan hormon miktarı yaklaşık 3 aylık hormon ihtiyacını karşılar.
Tiroit bezinden tiroksin ve kalsitonin hormonları salgılanır.
Tiroksin
Yapısında iyot içeren amin grubu bir hormondur.
Vücudun enerji üretimi ile ilgili metabolizmasının düzenlenmesini sağlar. Gelişme döneminde tiroksin hormonu az salgılanırsa cücelik ve zekâ geriliğine neden olan kretinizm ( ahmaklık ) hastalığı oluşur. Zeka geriliğinin sebebi, tiroksinin sinir hücrelerinin dallanmasında görev yapmasıyla ilgili bir durumdur.
Bu hastalıkta kemik gelişimi yavaşlarken yumuşak dokular büyüdüğü için şişman bir görünüm ortaya çıkar. Dil aşırı büyüdüğü için nefes almada sıkıntı yaşanır.
Yetişkinlerde tiroksin hormonu eksikliğinde ise basit guatr denilen hastalık ortaya çıkar. Tiroksinin iyotlu bir hormon olmasından dolayı besinlerle yeterli miktarda iyot alınmazsa ( yıllık ihtiyaç 50 mg ) tiroksin salgısı azalır. Bunun sonucunda hipofiz bezi uyarılır ve TSH salgısı artar.
Artan TSH, tiroit bezini uyarır. Bunun sonucunda tiroit bezi büyür, boğazda büyük bir şişkinlik oluşmasına neden olur. Bez normalin 10 – 20 katına kadar büyür.
Bu rahatsızlıkta; metabolizma yavaşlar, şişmanlık oluşur, uyuşukluk görülür, deri kurur, vücut sıcaklığı düşer, kaslarda zayıflama, zihinsel faaliyetlerde yavaşlama, saç uzamasının yavaşlaması ve derinin pullanması gibi durumlar görülür.
İleri aşamada vücutta şişlikler oluşur ve miksödem görünüşü denilen tablo ortaya çıkar. Miksodema durumunda deri kuru katı bir görünüm alır.
Bazı yörelerde ise besinlerin tiroid etkinliğini inhibe edici özellikleri sebebiyle guatr oluşumu gözlenebilir. Örneğin Karadeniz bölgesinde kara lahana tüketimi neticesinde ortaya çıkan guatr bu tiptir.
Tiroksin hormonu fazla salgılandığında ise eksoftalmik guatr (iç guatr) adı verilen bir rahatsızlık ortaya çıkar. Bu rahatsızlıkta ise metabolizma hızı artar, kan basıncı yükselir, göz küreleri dışarı fırlar, terleme, kilo kaybı, sinirlilik ve sık nefes alma görülür. Hipertroidizmin en sık görüleni Graves hastalığıdır. Bu hastalıkta gözlerin arkasında sıvı birikmesiyle gözler öne doğru çıkar.
Kalsitonin
Paratiroit bezinin parathormonu ile birlikte kalsitonin ( D vitamini yardımıyla ) vücudun kalsiyum ve fosfor miktarının düzenlenmesinde rol oynar.
Kanda kalsiyum miktarı arttığı zaman tiroit bezinden kalsitonin hormonu salgılanır ve bu hormonun etkisiyle kandan kemiklere kalsiyum geçişi sağlanır.
Ayrıca bu hormon böbreklerden kalsiyumun geri emilimini azaltır. Böylece kandaki kalsiyum düzeyi düşer.
Kanın kalsiyum seviyesinin ayarlanmasında esas etkinlik gösteren hormon, paratiroid tarafından salgılanan parathormondur.
PDF DOSYASI İÇİN
