Her bir böbreğin üst kısmında bulunan 3,5 – 5 gram ağırlığındaki böbrek üstü bezleri adrenal bezler olarak da adlandırılır. Bezlerin böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur, böbreklerden bağımsız olarak çalışır.
Bu bezler iki kısımdan meydana gelmiştir. Dışta kabuk (korteks) bölgesi, içte öz (medulla) bölgesi bulunur. Kanlanmaları son derece boldur.
Kabuk Bölgesinden Salgılanan Hormonlar
Kabuk bölgesi hormonları steroid yapılı olup glukokortikoidler, mineralokortikoidler ve gonadokortikoidler olmak üzere 3 ana başlık altında toplanırlar.
Kortizol
Glukokortikoidlerin en önemlisidir. Karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında etkilidir. Protein ve yağların glikoza dönüşmesini sağlayarak kandaki şeker oranını yükseltir. Protein ve yağ katabolizmasını artırırken, sentezini azaltır. Vücuttaki glikoz kullanımını azaltarak glikoz kaynaklarını korur.
Kortizol normalden fazla salgılanırsa, protein yıkımının yoğun olmaından dolayı kaslar aşırı şekilde zayıflar. Bağışıklık sistemi baskılanır. Bu özelliği sayesinde doku ve organ nakillerinden sonra kullanılabilir.
Aldosteron
Mineralokortikoidlerdendir. Böbreklerde sodyum ve klorun emilimini arttırırken potasyum ve hidrojenin geri emilimini azaltır. Böylece kanda, hücre içi ve hücre dışı sıvılarda iyon derişimi düzenlenir.
Az salgılanmasında kan basıncı düşer, hâlsizlik ve iştahsızlık artar, enfeksiyonlara karşı direnç azalır, deri bronz rengini alır. Bu durumda 4 – 14 gün arasında ölüm gerçekleşir. Bu duruma Addison hastalığı denir.
Eşey hormonları ( Gonadokortikoidler )
Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesinden az miktarda eşey hormonları salgılanır. Bunlar testosteron, östrojen ve progesterondur.
Öz Bölgesinden Salgılanan Hormonlar
Öz bölgesinin hormon salgılaması, sempatik sinir sistemi tarafından denetlenir.
Adrenalin (Epinefrin)
Öz bölgesinden salgılanan adrenalin buradan salgılanan toplam hormon miktarının % 80 ‘ini oluşturur. Heyecan, korku, sinirlenme, soğukta kalma gibi yaşamı tehdit eden durumlarda kandaki miktarı artar.
Adrenalin, kalp atışını hızlandırır, kan basıncını yükseltir. Glikojenin glikoza dönüşümünü hızlandırarak kandaki glikoz miktarını arttırır. Yağ hücrelerinden yağ asidi salınımını artırır. Göz bebeklerinin büyümesine ve tüylerin diken diken olmasına neden olur.
Bazı damarların daralmasını bazılarının da genişlemesini sağlayarak kanı kalp, beyin gibi organlara ve iskelet kaslarına yönlendirir. Bunu beyin ve kaslara giden damarları genişletip diğer damarları daraltarak yapar.
Bu etkisi antihistaminik olduğundan alerji durumlarında tedavi amaçlı kullanılabilir. Korktuğumuzda rengimizin sararması deriye giden kanın azalmasından kaynaklanır.
Bronşları genişletme özelliği sayesinde astıma müdahelede kullanılabilir.
Noradrenalin (Norepinefrin)
Öz bölgesi hormonlarının % 20 ‘lik kısmını oluşturur. Görevleri adrenaline benzer olmakla beraber, noradrenalin öncelikli olarak kılcal damar daralmasına kan basıncının artmasına neden olur.
PDF DOSYASI İÇİN
