Gen mühendisliği, canlıların kalıtsal yapılarını değiştirerek onlara daha önce sahip olmadıkları yeni özellikleri kazandırmayı hedefleyen bilim dalıdır.
Gen mühendisleri bu amaçla;
İstenilen genin canlıdan izolasyonu ( ayrılması )
İzole edilen genin çoğaltılması
Farklı canlılara ait genlerin birleştirilmesi
Bir canlıdan başka canlıya gen aktarımı
gibi konularda çalışmaktadır.
Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji alanında yapılan çalışmalar belli başlıklar altında toplanabilir.
Genomik
Bir canlının sahip olduğu tüm özelliklerini kodlayan DNA’sı, ilgili canlının genomu olarak tanımlanmaktadır. Prokaryot canlıların genomu tek ve halkasal yapıda iken ökaryot yapılı canlıların genomu çok parçalı doğrusal yapılıdır.
Genomik çalışma alanı ise, bir canlının bütün yapısal ve işlevsel özelliklerini kodlayan genlerin tamamını teker teker tanımlayan, bu genlerin lokuslarını tespit eden, genlerin birbirleriyle ve çevresel faktörlerle ilişkisini açıklamaya çalışan alandır. Yapısal genomik çalışmalar ile genetik haritalamalar yapılmakta genlerin nükleotid dizilerinin belirlenmesine çalışılmaktadır. Fonksiyonel genomik ise genlerin işlevlerini kendisine konu alır.
Verem etkeni olan Streptocuccus pneumoniae bakterisinin genetik dizileri 2001 yılında tamamıyla tespit edilmiş, bu çalışma sonucunda bakteride daha önce bilinmeyen 250 çeşit protein tespit edilmiştir. Bu proteinlerin tespiti yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi açısından önemlidir.
İnsan genomu projesi ile 3 milyar baz çiftinden oluşan insan DNA’sının nükleotid dizilimi 2003 yılından bu yana bilinmektedir. Bu proje ile birçok hastalığın tedavisi noktasında fayda umulmaktadır.
Değişik canlı türlerine ait yapılan genomik çalışmaların olası sonuçlarından birkaç tanesi şu şekilde sıralanabilir.
- Biyolojik silah geliştirilmesi
- Besin maddelerinin kalitesinin artırılması ( Daha lezzetli peynir üretimi vs )
- Plastik yapımı
- Daha az maliyetli ve bol biyoyakıt üretimi ( etanol )
- Çevrenin temizlenmesi ( ağır metallerin tutulması, petrolün oluşturduğu kirlilik )
- Değerli mineralleri tutan mikroorganizmalar geliştirilmesi
- Ülser, verem, şarbon, ishal, kolera, veba, tifüs vb hastalıklara yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi
Proteomik
Bir canlıda sentezlenen tüm proteinler proteom, bu proteinler üzerinde çalışan bilim dalına ise proteomik denir. Burada üzerinde durulan temel noktalardan bir tanesi proteinlerin ribozomlardaki polipeptid sentezinden sonra geçirmiş oldukları değişimlerdir.
Biyoinformatik
Biyolojik moleküllerin üç boyutlu yapılarını, dizilimlerinin tasarlanmasını, analiz edilmesini, depolanmasını ve bu bilgilerin paylaşılması için bilişim araçları ve teknolojilerinin kullanılmasını konu edinen daldır.
PDF 1 DOSYASI İÇİN
PDF 2 DOSYASI İÇİN