Latince zehir anlamına gelen virüsler, kalıtsal materyal ve protein kılıf dışında hiçbir organel taşımayan zorunlu hücre içi parazitidirler.
İlk keşfedilen virüs TMV ( Tütün Mozaik Virüsü) dür.
İzole edilmiş bir virüs, canlı bir hücreyi enfekte etmedikçe hiçbir faaliyet gösteremez.
Metabolik enzimlerden yoksundurlar ve kendi proteinlerini sentezlemek için ribozom ve diğer unsurları da içermezler.
Virüsler konakçılarını, hücre zarlarının yüzeyindeki reseptör proteinleri ile kendi proteinleri arasındaki uyum sayesinde tanırlar.
Virüsün enfekte edebileceği hücre çeşidi sayısına konakçı sınırı denir.
Sadece tek bir tür canlıyı enfekte edebilen virüsün konakçı sınırı oldukça dar demektir.
Gen kavramı çift sarmallı DNA parçasından ibarettir.
Virüslerin genomu ise bu tanımdan önemli farklılıklar göstermektedir.
Virüs genomu tek ya da çift iplikli DNA veya RNA’dan ibaret olabilir.
En küçük virüs genomu 4 genden ibaret iken bu sayı bazı virüslerde birkaç yüze ulaşabilir.
Virüs genomu kapsit adı verilen protein kılıfla çevrilmiştir.
Bazı kapsitler içerisinde birkaç enzim molekülü de gömülmüş vaziyette bulunabilir.
Çok yaygın olmamakla birlikte virüslerin bazılarında kapsidin dışında virüsün enfeksiyon gücünü artıran glikoprotein yapılı virüs zarfları da bulunmaktadır.
Viral bir enfeksiyon, virüs genomunun hücre içerisine girmesiyle başlar.
Çoğunlukla virüsler genomlarını hücre içerisine gönderebilmek için kuyruk kısımlarını kullanırlar.
Virüs genomu konakçı hücre DNA sını yönetim altına alarak kendi genetik materyallerini ve protein kılıflarını üretmek üzere hücreyi yeniden dizayn ederler.
Daha sonra üretilen virüs parçaları birleştirilir ve çoğunlukla bu süreç konakçı hücrenin parçalanmasıyla son bulur.
Virüsler içerisinde bugün hakkında en fazla bilgiye sahip olunan grup bakterileri enfekte eden bakteriyofaj ya da kısa adıyla fajlardır.
Yapılan araştırmalar , fajların bakteri içerisinde iki tip döngüye sahip olduğunu göstermiştir.
Konakçı hücrenin ölümüyle sonuçlanan çoğalma döngüsü litik döngü olarak adlandırılır.
Bu şekilde virüslerin bakteri hücresi içerisinde çoğalması ve hücreyi patlatarak yeni yeni hücreleri enfekte etmesi sayesinde saatler içerisinde büyük bir bakteri kolonisi yok edilebilir.
T4 fajı litik döngü gösteren önemli bir fajdır.
Bakteri hücresinin sahip olduğu restriksiyon endonükleazlar çoğu zaman faj DNA sını keserek parçalasa bile virüslerin çok hızlı mutasyona uğramaları bu mekanizmayı çoğunlukla saf dışı bırakır.
Lizogenik döngüde ise virüs genomu konakçı hücrenin DNA sına kendini entegre eder ve bu hücrenin bölünmesiyle kendisini çoğaltır.
Ancak lizogenik yol izleyen virüsler radyasyon ve bazı kimyasal maddelerin etkisiyle litik yola da geçebilirler.
Virüsler basit yapılı olmalarına rağmen virüslerden de daha basit yapıda hastalık etkenleri bulunmaktadır.
Viroid denilen çıplak halkasal RNA parçaları hücreleri istila ederek virüslere benzer çoğalabilir.
Virodilerden daha basit olanı ise anormal yapılı protein yapıları olan prion lardır.
Prionlar sinir hücrelerindeki proteinlerin anormal yapıları olup içerisine girdiği hücrenin proteinlerini de anormal yapıya dönüştürüp hastalıklara sebep olurlar. ( Deli dana hastalığı gibi. )
