Homeostazi, yani iç ortamın normal durumunun korunması geniş ölçüde iki organ tarafından sağlanır.
Bunlardan birincisi akciğerler diğeri böbreklerdir. Akciğerler, iç ortamın oksijen karbondioksit ve pH düzeyini ayarlar.
İnsanda solunum sistemi;
- Burun
- Yutak ( farinks )
- Gırtlak ( larinks )
- Soluk borusu ( trake )
- Bronşlar ve
- Akciğerlerden
oluşur.
Burun
Dış ortamla vücut arasında hava alışverişini sağlayan burun, iki delikle vücut dışına açılır. Burun boşluğunu döşeyen mukozada bulunan hücrelerin salgıladığı mukus, hem toz partiküllerinin tutulmasını sağlar, hem de koku duyusunun oluşabilmesi için kimyasal maddelerin çözünmesini sağlar.
Burun iç yüzeyinde toplardamarlar yüzeye çok yakın geçtiğinden burun yoluyla alınan hava kan dolaşımının sağladığı sıcaklıkla ısıtılır ve solunuma elverişli hale getirilir.
Yutak
Yutak; solunum ve sindirim sistemini birbirinden ayıran bölümdür. Yutağa östaki boruları, soluk ve yemek borusu bağlanır. Bademcikler de yutağa yerleşmişlerdir.
Gırtlak
Gırtlak, alınan nefesin solunum yoluna gönderildiği yerdir. Kıkırdaktan yapılmıştır. Gırtlak kapağı yutkunma sırasında soluk borusunu kapatarak lokmaların yemek borusuna geçmesini sağlar.
Gırtlağın bir diğer önemli görevi ise sahip olduğu ses telleri ile ses oluşumunu sağlamaktır. Ses telleri epiglotun hemen altından başlayan epitel doku uzantılarından meydana gelmiştir.
Ses oluşmadığı zamanlarda ayrık duran ses telleri, konuşma esnasında birbirlerine yaklaşır. Akciğerlerden çıkan havanın ses tellerini titreştirmesiyle oluşan sesin anlamlı hale getirilmesi dil, diş, dudaklar ve sinir sisteminin ortak etkileşimine bağlıdır.
Larenjitte gırtlak enfeksiyona uğradığı için seste de sorunlar görülür.
Soluk Borusu
Soluk borusu yaklaşık 2,5 cm genişliğinde ve 11 cm kadar uzunluktadır. 6. boyun omuru ile 4. göğüs omuru hizasında uzanır. 5. göğüs omuru hizasında bronşlara ayrılır.
Soluk borusunun iç katına mukoza denir ve yüzeyi çok katlı titrek tüylü prizmatik epitel hücreleriyle kaplıdır. Bu hücrelerin arasında mukus üreten salgı hücreleri mevcuttur.
Mukoza tabakasının altında araları bağ dokuyla doldurulmuş yaklaşık 20 adet yarımay şeklinde kıkırdak halka içeren kıkırdak tabakası bulunur.
Kıkırdak halkaların yarımay şeklinde olması soluk borusunun, arkasına yerleşmiş olan yemek borusuna baskı yapmasını önler.
Soluk borusu, 5. göğüs omuru hizasında 2 ye ayrılarak bronşları oluşturur. Bu bronşlardan sağ akciğere gideni daha geniş çaplı ve dik, sol akciğere gideni daha dar çaplı ve yataydır. Bu sebeple soluk borusuna kaçan cisimler daha çok sağ bronşa geçer.
Bronşlarda kıkırdak tabakası 360 derece kesintisiz olarak devam eder.
Kıkırdak halkalar ve mukus üreten bezler bronşlarda devam etmesine rağmen bronşcuklarda devam etmez. Bronşcuklar düz kas yapısındadır.
Akciğerler
Akciğerler, göğüs boşluğunu dolduran koni şeklinde süngerimsi yapıda esnek iki büyük organdır. Her bir akciğer plevra denen bir zarla çevrelenmiştir.
Plevra zarı çift tabakalı olup, arasında ihtiva ettiği sıvı ile soluk alıp verme esnasında akciğerlerin rahat hareketini sağlar.
Akciğerlere damar, sinir ve bronş girişinin olduğu yerlerde bu zar bulunmaz. Plevra zarı epitel doku ve gevşek bağ dokusunun birleşiminden oluşmuştur.
Göğüs boşluğunun sol kısmına kalp yerleştiği için sol akciğer 2 parçalı sağ akciğer ise 3 parçalıdır.
Toplamda 5 parçanın her birine birer bronş gider. Vücuttaki kanın yaklaşık %9 u akciğerlerde bulunur.
Erişkin bir birey dakikada yaklaşık olarak 13- 14 kez soluk alıp verir.
Bronşcuklar akciğer içerisinde alveol denen hava keseleri ile sonlanırlar.
Erişkin bir insanın akciğerlerindeki alveol sayısı yaklaşık 300 milyon olup alveollerle elde edilen solunum yüzeyi yaklaşık 90 metrekaredir.
Alveoller tıpkı kılcal damarlar gibi tek katlı yassı epitelden yani endotelden ibarettir. Bu sayede alveollerle onları saran kılcal kan damarları arasındaki gaz alış verişi ( difüzyonla ) kolaylıkla gerçekleşir.
Alveolleri oluşturan bir kısım hücreler ( kübik salgı hücreleri ) üretmiş oldukları lipoprotein karakterli maddelerle yüzey gerilimini düşürürler ve alveol duvarını nemlendirirler.
Bu sayede akciğerler esnek bir yapı kazanır ve soluk alışverişi kolaylaşır.
Buna ilave olarak lipoprotein tabakası kılcal damarlardan alveole geçen su miktarını azaltarak vücudun su dengesinin korunmasında rol oynar.
Alveoller, sahip oldukları makrofajlarla solunum yoluyla alınan mikroorganizmaları da etkisiz hale getirir.